„Opowieści galicyjskie” Andrzej Stasiuk

„Chmury nad Żłobiskami dalej kreśliły swoje zawijasy. Chwilami ich krawędzie przypominały ogniste trzaśnięcia z bicza. Ale czasem, zwłaszcza o zachodzie, gdy słońce zapada już za horyzont i światło zgarnia z ziemi wszystkie domy, drzewa, martwe pegeery, dawne więzienia, przechodniów i pijaków, krowy, motocyklistów i żółty pekaes z Dukli, gdy ukośne promienie porywają jak magnes wszystkie widzialne rzeczy – wtedy chmury są lustrem świata i można w nich zobaczyć wszystko jak na wielkim ekranie, jako na ziemi, tak i w niebie, lecz trwa to tylko mgnienie, bo czas ma barwę szarą i postać ptaka o przejrzystym ciele: jedno muśnięcie skrzydeł i zaczyna się zmierzch.”

Pod takimi chmurami pewien nieznajomy wysłuchuje mieszkańców niewielkiej popegeerowskiej wioski w Beskidzie Niskim. Można by pomyśleć, że to koniec świata, skąd już nie ma drogi powrotnej, gdzie centralnym miejscem jest knajpa duszna i zadymiona, pachnąca ropą z ciągników, przepoconymi ubraniami, znoszonymi butami, a nawet krwią. To tam spotykają się wszyscy: sierżant, naprawiacz kaloszy, ksiądz, mężczyzna pracujący przy wyrębie lasu, biedny Kościejny, który później już w postaci ducha bez ciała zasiada w ciemnym kącie tęskniąc do ludzi, a najbardziej do świniobicia (to przecież robił najlepiej  całej wsi), kelnerka o smutnych oczach.

Czasy, gdy nastaje „chaos kapitalizmu” powodują zagubienie i nostalgię. Niektórzy próbują oswoić nowy system, inni tęsknią za starym. Taki Józek traktorzysta niezmiennie w swojej starej maszynie, aż do ostatniego oddechu. Władek z kolei zakłada własny biznes i jest niczym zwiastun i posłaniec nowego; on nie chce stać w miejscu, za długo czekał. Jest też kowal Kruk – człowiek opowieść, którego nie sposób nie słuchać – dygresja za dygresją, przeplatanie wątków, to jego sposób na pokazanie własnego życia – najlepiej przy niejednej flaszce. Jest też Babka – pomarszczona starowinka, z gromadą dzieci i wnuków, ale bez męża, której dom niszczy piorun, a ona z żalem wykrzykuje że „Bóg jest chłopem”.  Dlaczego?

Każdy tu wiedzie swoją własną egzystencję, czasem powolną, niespieszną, częściej intensywnie zakrapianą alkoholem, traktując dom jak miejsce dla zostawienia kilku groszy z wypłaty. Baby, żony dadzą przecież radę oporządzić gospodarstwa. Mężczyźni muszą ŻYĆ. Bo niebawem nastanie starość.

„Starość w pewien sposób unieważnia noc i dzień. Pory wysiłku i odpoczynku następują po sobie w szybszym rytmie. Może to życie po prostu się spieszy”.

W świat przedstawiony przez Stasiuka wchodzimy niczym gość zaproszony pod strzechę starej chałupy. Siadamy, słuchamy, czasem możemy o coś zapytać, czasem lepiej się nie odzywać. Można wychylić głębszego, albo po prostu wyjść w noc.

„Być może Księżyc jest jeszcze ten sam. Wisi nad miejscem po Wołoskiej Bramie i ma żółtawą barwę knajpianych szyb”.

To ballada. Piękna ballada. O innym niż nasz, świecie. Nie oceniajmy go.

W skład zbioru wchodzi 15 opowiadań: Józek, Władek, Kowal Kruk, Janek, Miejsce, Kościejny, Lewandowski, Knajpa, Babka, Rudy Sierżant, Noc, Maryśka, Spowiedź, Noc druga, Koniec, które cyklicznie ukazywały się w Tygodniku Powszechnym, a na podstawie tej książki powstał polsko-słowacki film „Wino truskawkowe”, który chyba nawet gdzieś mam, ale nie oglądałam jeszcze. Stasiuk mówi, że w filmie dodatkowo „chyba udało się pokazać niewidzialne”.

„Opowieści galicyjskie”, Andrzej Stasiuk, Czarne 2008, stron 128.