„Pochwała macochy” Mario Vargas Llosa

„Należy swoje ułomności nosić jak szaty królewskie, ze spokojem. Jak aureolę, którą lekceważymy, udając, że jej nie dostrzegamy. Tylko sylwetki ułomnych nie rozmywają się w mętnej przejrzystości atmosfery. Piękno jest cudowną ułomnością formy”.  Cesar Moro

Cytat wprowadzający w lekturę „Pochwały macochy” jest bardzo wymowny. To co dla niektórych czytelników okaże się wulgarne, obrzydliwe i niepotrzebne, dla innych będzie tylko częścią piękna człowieczego. Tą właśnie ułomnością, którą każdy z nas posiada, bez której nie byłby sobą. Czy istnieje człowiek idealny w swoim wyglądzie? Czy istnieje człowiek, który nie obcina paznokci, nie czyści uszu, nie myje zębów, nie smarka. Czy uprawianie seksu pozbawione jest wydzielin, spermy? W powszechnym mniemaniu, o tym się nie powinno mówić, a już pisać i wydawać tego w postaci książki – w ogóle. A Llosa przekornie tworzy opowieść pełną właśnie takich opisów. Jedni mówią, że to książka „rozpasana, wyuzdana i perwersyjna”, dodając do tego przysłówek „zbyt”.

Według mnie to książka bardzo oryginalna, owszem momentami dość ‚trudna’ w odbiorze ze względu na szczegóły, do których czytelnik nienawykły i nieprzyzwyczajony. Ale, to głównie pochwała ludzkiego piękna ze wszystkimi ułomnościami właśnie.

Francois Boucher „Diana po kąpieli”

Bo co w tym takiego dziwnego, że don Rigoberto dokonuje wszelkich niezbędnych ablucji przed snem? Każdy z nas to robi, ale dziwnie się o tym czyta, prawda? Szokujące? Dla wielu pewnie tak. Dla mnie na początku też było, potem już tylko prawdziwe.

„Oto magiczna moc rytuału, człowiek pierwotny odkrył to już na początku dziejów: przeistoczyć siebie na parę chwil w czysty byt”.

Co dziwnego jest też w tym, że don Rigoberto zachwycony jest wielkim tyłkiem swojej żony doni Lukrecji i porównuje go do zadu Lukrecji, królowej Lidii (a późniejszej Turcji). Idealnie odzwierciedlają to uwielbienie słowa króla (małżonka Lukrecji) Kandaulesa (Llosa często przywołuje opowiastki z odległej historii ilustrując je obrazami znanych malarzy).

„Każda z półkul jest cielesnym rajem; obie rozdzielone delikatną, pokrytą niemal niedostrzegalnym meszkiem szczeliną, zanurzają się w lesie bieli, czerni i rozkosznych jedwabistości wieńczących solidne kolumny ud, nasuwają mi na myśl ołtarz czczony przez wyznawców owej barbarzyńskiej, a przez naszą religię wykorzenionej wiary babilońskiej. Twardy w dotyku, słodycz niesie ustom; nieogarnięty dla ramion, ciepły w chłodne noce, jest czułą poduszką dla znużonej głowy i źródłem rozkoszy w godzinę miłosnego natarcia”.

Jacob Jordanes „Kandaules, król Lidii, pokazuje swą małżonkę pierwszemu ministrowi Gygesowi”

Nie ma też w sumie nic zdrożnego w uwielbieniu małego Fonsito dla doni Lukrecji. Dorastający chłopczyk, syn don Rigoberta z pierwszego małżeństwa z uwielbieniem dotyka jej wielkich piersi i zachwyca się bielą jej skóry, podglądając ją w kąpieli, o czym ona dobrze wie i co nawet lekko ją podnieca. Czysta perwersja prawda?  Do tego mały Fonsito o twarzy aniołka, cherubinka, jest tak naprawdę diabłem w ludzkiej skórze, podstępnym, złośliwym i pragnącym rozpadu związku swojego ojca i macochy, ‚czystym‚ (?) jak dziecko amorkiem, który marzy o seksie z macochą.

Tiziano Vecelio „Wenus z Amorem i Muzyką”

I tak jak na powyższym obrazie. Mały aniołek trzyma rękę na piersi Wenus, szepcząc jej coś do ucha, wprowadzając ją być może w zmysłowy nastrój, a organista patrzy i czeka, kiedy będzie mógł skończyć grać, a zacząć dotykać i kochać Wenus, która, jakby nie patrzeć, otrzymuje rozkosz od nich obydwóch. I to daje jej władzę, a tym samym pewną niezależność i wolność. Zupełnie jak Lukrecji.. choć jak się okaże późnej, nie tylko jej.

„Jesteśmy bezwstydni? Raczej całkowici, wolni i ziemscy, bezgranicznie ziemscy”

Tak sobie myślę, ze przecież często nie mamy odwagi się przyznać do pewnych lubieżnych i grzesznych myśli, a tu.. proszę Llosa się nie boi podać kawę na ławę. To książka bardzo prawdziwa i zarazem w tej prawdziwości fascynująca. Przyciąga czytelnika jednocześnie nieco zniesmaczając, ale w tym wszystkim tkwi właśnie jej siła. W tych wszystkich szczegółach i drobiazgowych opisach tkwi szczęście bohaterów.

„Bo szczęście jest chwilowe, indywidualne, wyjątkowo doznawać go można we dwoje, nader rzadko w troje, nigdy zaś zbiorowo, w masie. Jest ono, jak perła w swej muszli, ukryte w niektórych rytuałach lub ceremonialnych zabiegach, dostarczających istocie ludzkiej pewnych przebłysków i miraży doskonałości. Należy zadowalać się tymi okruchami, by uniknąć życia w trwodze, w rozpaczy, wyciągając ręce ku niemożliwemu.”

Jednak „Pochwała macochy” to też obraz emocjonalnych zależności, uwikłań a także zazdrości, podstępu i ukrywanego pożądania, które jak podszept zła, bywają niszczycielskie. Ale też zwodzą nie tylko bohaterów, ale i czytelnika.. Jak? tego już nie powiem.

„Pochwała macochy”, Mario Vargas Llosa, wydawnictwo Znak 2010, stron 198.