„Mapa soli i gwiazd” Zeyn Joukhadar

„Jaka nauka wynika z tego wszystkiego.. z całego tego rozpadu, chaosu? Widzieliśmy cudowny, poraniony świat, z jego górami, rzekami, pustyniami. Czy życie ma jakiś sens? […] A czy musi być jakaś nauka? – zapytał Al-Idrisi.- Może po prostu opowieść toczy się dalej. Czas unosi się i opada jak wiecznie oddychające płuco. Droga biegnie w dal, cierpienie trwa. A ludzie, dobrzy i źli, żyją w kolejnych pokoleniach pod gwiazdami”.

Książka debiutującego syryjsko-amerykańskiego pisarza jest baśniową niemal opowieścią o życiu, miłości, cierpieniu, tęsknocie za domem i odwadze, ale też swego rodzaju hołdem złożonym wszystkim współczesnym uchodźcom.

Historia młodziutkiej dziewczyny Rawiji, która opuszcza swój dom, by w przebraniu chłopca udać się w wielką podróż ze słynnym, średniowiecznym kartografem Al-Idrisim, którego zadaniem jest sporządzenie mapy świata na zlecenie króla Palermo, przenika się z historią 12-letniej Nour i jej syryjskiej rodziny uciekającej z Hims w bombardowanej aktualnie Syrii. Obie opowieści dzieli 800 lat, ale łączy wiele. Obie dziewczynki są odważne i waleczne, dbają o bliskich, tęsknią za domem, próbują przetrwać w trudnej dla nich rzeczywistości. Tym samym, wsłuchują się we własny głos, który je prowadzi, tworzą z własnych doświadczeń i przeżyć, indywidualną mapę duszy. To ich podróż do samopoznania i zrozumienia. Podobnie jak Al-Idrisi tworzy mapę świata, a matka Nour maluje mapy na płótnie, tak Rawija z gwiazd, a Nour z soli, kreślą w świadomości własne terytoria i drogi. 

Przemierzamy z nimi te same kraje i miejsca, jakże różniące się od siebie teraz i 800 lat temu. Bywają punkty wspólne: niezwykły, zielony kamień czy fragment niebieskiej fontanny w Ceucie. Opowieść Joukhadara pozwala nam śledzić trudną do pokonania, pełną cierpienia i łez, drogę uchodźców, pozbawionych domu, dobytku i nadziei, a równocześnie kibicować wyprawie Rawiji i kartografa, którzy muszą pokonać wiele niebezpieczeństw na swojej drodze do celu. Czasem wystarcza im spryt, czasem proca. Obie historie to pewnego rodzaju odyseje, które powinny skończyć się powrotem do domu, odnalezieniem swojego miejsca na ziemi. Czy tak się stanie?

Nostalgiczne wspomnienia Nour o zmarłym Tacie (nazywanym Babą) przenikają się ze wspomnieniami Rawiji o matce pozostawionej gdzieś na wsi, z którą dziewczynka się nie pożegnała. Obserwacje zbombardowanych domów, poranionych dzieci (w tym siostry Nour – Hudy), topionych promów z uchodźcami i obozu dla tychże, są bardzo przejmujące i kontrastują z pięknymi opisami miejsc, jakie widzi Rawija 800 lat wcześniej. To dowód na to, jak świat się zmienił. 

„Mama mówi, że Bóg odczuwa wszystko. Ale żeby miał odczuwać każde okropieństwo, każde zdarte kolano, każdy zbombardowany dom? Złych ludzi zadzierających plisowaną spódnicę? Brzęk klamry od paska na chodniku? Utonięcie z kamykami w kieszeniach? Odejście bez pożegnania? Pociski wwiercające się w kości? Pokaleczone budynki, pokaleczona ciała, pokaleczone języki? Okropne brzemię każdej z tych rzeczy po kolei? Czy smutek jest dla Boga za trudny do zniesienia? Może on potrafi wytrzymać to wszystko, ale ja chyba nie. Świat jest kamieniem, który noszę w sobie, ciężkim od głosu Baby i starej wieży zegarowej, mężczyzny sprzedającego herbatę na ulicy. Chcę wierzyć, że będzie lepiej, ale nie znajduję słów, żeby powiedzieć, jak to miałoby się stać”.

Bardzo mi się ta książka podobała. Autor naprawdę pięknie opisuje obie historie. Uważa, że należy cenić i szanować, to co było, to co pozostało i próbować zmieniać na lepsze, to co nadchodzi i iść do przodu, mimo, iż czasem wiele się traci.  Polecam.

Na koniec malutka łyżeczka dziegciu: korekta lekko zawiodła, czyli było trochę literówek, dziwnych słów np. „szpaczę” zamiast „szepczę”, miasto Hims na okładce stało się miastem „Homs”. To taki mały zarzut, ale tylko czysto techniczny.

(Recenzja powstała we współpracy z księgarnią Tania Książka. Książkę możecie nabyć w dziale Nowości)

„Mapa soli i gwiazd” Zeyn Joukhadar, tłum. Magdalena Słysz, wyd. Czarna Owca 2019.