„Wojna końca świata” Mario Vargas Llosa

Opowieść to tak bogata w historię, postaci i wydarzenia, że nie bez kozery nazywa się ją „monumentalną”. Każdy bohater książki mówi tu jakby własnym głosem, nie ma narratora, który by panował nad konstrukcją książki. Na początku może się to wydać trudne do ogarnięcia, ale tak naprawdę ma to swój cel i było konkretnym zamysłem autora.

Starzec o spojrzeniu szaleńca zwany  Nauczycielem to ten z okładki, w fioletowym habicie, bosy z długą siwą brodą. Poznajemy go kiedy przemierza Salvador i Brazylię, a tłumy biednych i spragnionych wiary i miłości idą za nim, jak za zbawcą. Czuły na biedę i niesprawiedliwość, na okrucieństwo i wojnę, naucza o Jezusie, naucza o zbawieniu i o wolności, przysposabiając miejscową ludność do nadejścia Antychrysta. Zmieniają się władze, polityka jest pogrążona w chaosie, stąd myśli o końcu świata, o nadchodzącej katastrofie. Potrzebny jest jakiś ruch, powstanie, bunt, walka.  Ludzie z miasteczka Canudos jednoczą się, zaopatrzeni w kilogramy broni, robią co chcą i jak chcą.  A chcą bronić siebie i Nauczyciela,  przed Antychrystem jakim jest Republika, a jak tak przyjrzeć się uważniej, to szeroko pojęta władza.

Pewien Dziennikarz, obserwator tego wszystkiego, prowadzi nas swoim tokiem myślenia, doskonale portretując społeczeństwo tamtych czasów.  Przekazuje nam zasłyszane o buntownikach informacje  że uważają się za chrześcijan choć w swych szeregach mają przestępców. Dlaczego?

„Gdybyśmy ich odrzucili, popełnialiby nowe zbrodnie. My pojmujemy miłość tak, jak ją praktykował Chrystus”. „Tutaj czują, że należą do rodziny ludzkiej, są wdzięczni i uczynią wszystko, by odkupić swoją winę”.

Opowiada nam o nich sam ciesząc się, że „w brazylijskiej głuszy odradza się z popiołów Idea, choć reakcja łudzi się, iż tam w Europie, utopiła ją we krwi pokonanych rewolucjonistów”.

Weźmy taką postać Marii Quadrado – kobiety pielgrzyma, która trzy miesiące idzie z Salvadoru do Monte Santo, do Świątyni, gdzie skończy się jej droga krzyżowa. 4 razy zgwałcona, pokutnie odziana z ogoloną głową, wspina się wybitą w górach drogą, niosąc wielki drewniany krzyż, po to by potem stać się tą oddaną Bogu, pobożną i usłużną Marią Qaudrado, która zamieszka  później w grocie w Monte Santo i rozsławi miasteczko, do której potem będą pielgrzymować inni.

Weźmy postać Joao Szatana, który słynął ze swego okrucieństwa… weźmy innych, bo mamy całą galerię, ale zostawiam to już wam. Wiele z tych postaci po spotkaniu z Nauczycielem, zmienia swoje życie, swoje myślenie, uczy się spojrzenia z drugiej strony na pewne kwestie, na swoje zachowanie.

Książka jest trudna, nie znam wszystkich dzieł Llosy, więc porównywać nie będę, bo to mija się z celem. Dodam tylko, że szukając w necie znaczenia słowa „jagunco” jakim byli określani buntownicy z miasteczka Canudos znalazłam informację, że to:

„nazwa stosowana na określenie członków paramilitarnych oddziałów w północno-wschodniej Brazylii w XIX wieku. Później także termin oznaczający bandytę.

Zjawisko było rozpowszechnione zwłaszcza na pustkowiach sertão, gdzie oficjalny, legalny system władzy i struktury państwa rzadko kiedy funkcjonowały sprawnie. Tamtejsi właściciele ziemscy tworzyli oddziały mające chronić ich posiadłości, brać udział w sprzeczkach z sąsiadami, a także pilnować niewolników, a później wolnych pracowników. Można było jagunço wynajmować, nie zawsze byli związani z jednym majątkiem.

Termin był także stosowany jako pejoratywne określenie ludzi biorących udział w tzw. wojnie Canudos (Guerra de Canudos). W latach 1896-1897 wokół samozwańczego mistyka Antônio Conselheiro zgromadziło się kilkadziesiąt tysięcy ludzi protestujących przeciw republice. Społeczno-religijny ruch został stłumiony przez oddziały wojska.„ (wikipedia.pl)

Czyli, że Llosa uciekł się do faktów, tego nie wiedziałam. Dobrze jest znać trochę kontekst polityczny Brazylii no ale przepraszam, kto się w Polsce interesuje polityką Brazylii?? ja na pewno nie. Niemniej jednak warto było sięgnąć do wikipedii, aby zrozumieć, że taki „Nauczyciel” istniał naprawdę  i że postać Dziennikarza istniała również – tego też się dowiedziałam grzebiąc w necie i szukając kim byl Euclides da Cunha, któremu Llosa dedykuje książkę.  No i w ogóle musiałam trochę pogrzebać i poszukać bo wiele tu wtrąconych słów z portugalskiego. Nieco mnie to rozpraszało, już pomijam fakt, że to dość trudna książka, bardzo taka   „męska”, brutalna i stawiająca pytania o ważne kwestie: istnienie Boga, wolność, sumienie, odkupienie win a wszystko okraszone i mistycyzmem i litrami krwi, i dodatkowo w atmosferze brazylijskiego suchego i upalnego, pełnego kurzu interioru. To faktycznie opasłe dzieło, które miejscami może wynudzić, miejscami zniechęcić, a czasem zauroczyć. Na pewno to genialnie opisana historia pod kątem polityczno-historyczno-religijnym, ale ….. chyba jednak wolę Llosę w  nieco lżejszym wydaniu.